30 jaar Rietveldpijs in getallen en grafieken

De Rietveldprijs bestond onlangs 30 jaar. In die periode van 1991-2001 zijn er 15 ‘rondes’ geweest. Dat leverde 143 nominaties op en 24 winnaars van de jury- of publieksprijs. Waar in de stad staan de winnaars en genomineerden, wat voor soorten gebouwen zijn het en wie waren de prijswinnende architecten?

Voor het webinair Nieuwe architectuur, jong erfgoed? van de gemeente Utrecht op 8 februari 2022 heeft Arjan den Boer (publicist en bestuurslid Stichting Rietveldprijs) een ‘kwantitatief’ overzicht gemaakt. Deze pagina geeft daarvan een samenvatting. Beschrijvingen per jaar/gebouw zijn overigens hier te vinden.

Een interactieve kaart van alle nominaties (blauw) en winnaars (rood) laat zien dat deze niet gelijk over de stad verdeeld zijn. De wijken Overvecht en Kanaleneiland tellen bijvoorbeeld maar één nominatie en geen winnaars.

De meeste nominaties waren in de wijken Leidsche Rijn (20%), Binnenstad (27%) en Uithof/Utrecht Science Park (15%). De meeste winnaars (jury- en publieksprijs) kwamen uit de Binnenstad, gevolgd door de Uithof/Utrecht Science Park en Leidsche Rijn, waar in deze periode veel werd gebouwd.

Van de winnaars (jury- en publieksprijs) ging het bij driekwart om nieuwbouwprojecten, de overige waren vooral transformaties en verbouwingen van bestaande bouwwerken. Een kleine minderheid betrof stedenbouwkundige plannen of projecten in de openbare ruimte. De verhoudingen zijn bij de nominaties ongeveer hetzelfde als bij de winnaars.

De grafiek met de functie (het gebruik) van de genomineerde projecten laat zien, dat de categorie wonen (zowel vrijstaande huizen als appartementen) het grootst is, op enige afstand gevolg door kantoren en onderwijs (incl. universitaire gebouwen). Bij de winnaars lagen de verhoudingen iets anders: wonen (20%), onderwijs (17%) en cultuur (17%). Onder die laatste categorie vallen bijvoorbeeld musea en theaters.

Waar kwamen de genomineerde en winnende architecten vandaan? Bij slechts 6% ging het om architecten(-bureau’s) van buiten Nederland en er was in 30 jaar maar één buitenlandse winnaar: Enric Miralles/Benedetta Tagliabue uit Spanje voor de renovatie van het Stadhuis in 2001. De architectuur in Utrecht is dus niet erg internationaal georiënteerd.

Binnen Nederland overheerst Amsterdam als vestigingsplaats van de genomineerde en prijswinnende architecten met ongeveer een 30%. Utrecht zelf staat op de tweede plaats. Bij de genomineerden haalden de lokale architecten zo’n 20%, bij de winnaars 25%, waaruit wellicht blijkt dat de juryleden de Utrechtse architecten goed gezind waren. 

De architectuur was de afgelopen dertig jaar nog steeds een mannenwereld. Slechts 15% van de nominaties was (mede) door een vrouw ontworpen. Ook projecten van meerdere architecten (partners) waarvan er één vrouw is, zijn daarbij meegeteld. Slechts vier jury- en publieksprijzen werden (mede) gewonnen vrouwen. Twee daarvan zijn van de laatste editie in 2020, toen Annebregje Snijders won met het busstation Leidsche Rijn en Charlotte Ernst e.a. de publieksprijs won met het Hof van Cartesius. Misschien is er een inhaalslag ingezet.

Bovenstaande is gebaseerd op gegevens uit een Excel-sheet met alle genomineerden en winnaars van 1991-2020. Dit bestand is hier te downloaden onder CC0-licentie om bijvoorbeelden eigen conclusies uit te trekken. De publicaties van alle edities van de Rietveldprijs (met juryrapport en foto’s) zijn hier te vinden als PDF.